Heb ik ijzertekort? Wat zijn de symptomen? Hoe herken je ze? Wat kun je doen?

Leer of je ijzertekort hebt, wat zijn de oorzaken en de symptomen.

IJzer is een essentieel mineraal dat helpt bij de vorming van hemoglobine, het deel van de rode bloedcellen dat zuurstof vervoert. Zonder ijzer kunnen onze rode bloedcellen geen zuurstof vervoeren naar onze weefsels en spieren. Ongeveer 75% van het ijzer dat we nodig hebben, wordt gebruikt voor de vorming van rode bloedcellen.

Wij kunnen geen ijzer aanmaken in ons lichaam, dus hebben we ijzer nodig uit de voeding maar de absorptie ervan is doorgaans laag. Heemijzer uit rood vlees en typische dierlijke bronnen wordt gemakkelijker opgenomen, maar het ijzergehalte is lager dan wat je normaal krijgt uit bijvoorbeeld groenten en noten. Dit zijn voedingsmiddelen met non-heemijzer, dat in tegenstelling tot heemijzer niet makkelijk wordt opgenomen. Het lichaam moet het nog omzetten in een beter opneembare vorm van Fe2+. Ondanks de lagere biologische beschikbaarheid draagt non-heme ijzer nog steeds in hoge mate bij aan onze ijzervoeding. In gemengde diëten is 90% van het ijzer dat we binnenkrijgen vooraal afkomstig van non-heemijzer.

Ons lichaam heeft een geweldig mechanisme waardoor ijzer efficiënt kan worden opgenomen. Dit komt omdat het toxisch is in excess. Zo is het menselijk lichaam in staat ijzer op te slaan. Daarnaast kan ons lichaam het ijzer in het lichaam recyclen en opnieuw te gebruiken. Het menselijk lichaam is niet uitgerust met methoden waardoor we ijzer afscheiden. Wij verliezen hierdoor nauwelijks ijzer behalve bij bloedverlies of minimale hoeveelheden via dode huidcellen.

Als je goed en evenwichtig eet, zou je voldoende ijzer uit je voeding moeten halen. Maar voor sommigen is voeding niet voldoende om ijzerreserves in het lichaam op peil te houden en moeten zij daarom ijzersupplementen nemen.

(Lees hier meer over wat wij nu weten over ijzersupplementen)

OORZAKEN VAN IJZERTEKORT

De oorzaken van ijzertekort kunnen variëren.

• Sommigen hebben een genetische aanleg of de absorptie wordt beïnvloed door chronische maag-darm problemen zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en coeliakie.

• Sommigen kunnen geen ijzer uit voedsel opnemen

• Vegetariërs en veganisten hebben meer kans op een ijzertekort als zij geen ijzerrijk voedsel eten.

• Sommige mensen hebben een verhoogde behoefte aan ijzer in het bloed. Denk aan zwangere vrouwen die meer bloed moeten aanmaken omdat de foetus groeit. Tijdens de zwangerschap neemt de hoeveelheid bloed toe tot wel 50%! [1]

• Atleten hebben ook meer ijzer nodig omdat zij het verhoogde zuurstoftransport nodig hebben om te presteren, omdat hun spieren veel ijzer gebruiken om de energie te helpen produceren die zij nodig hebben.

• Wanneer mensen lijden aan bloedverlies, een van de belangrijkste manieren waarop we ijzer verliezen, kan het nodig zijn extra ijzer toe te voegen om het verloren ijzer bij te vullen. Menstruerende vrouwen kunnen vaak last van ijzertekort hebben, omdat ze tijdens elke menstruatiecyclus ijzer verliezen.

Met andere woorden, uw dieet, chronisch bloedverlies, zwangerschap en krachtige lichaamsbeweging kunnen een ijzertekort veroorzaken.

SYMPTOMEN VAN IJZERTEKORT

U kunt een ijzertekort hebben als u de volgende symptomen ervaart:

• Je bent onverklaarbaar moe

• Je bent extreem moe en raakt ook snel vermoeid

• Je bent snel buiten adem

• Je hebt broze nagels

• Je hebt een bleke huid

• Je hebt moeite je te concentreren

De intensiteit van deze symptomen is gerelateerd aan de mate van ijzertekort. Hoe groter het ijzertekort, hoe ernstiger de symptomen. Het is de moeite waard dit te controleren, want ijzer is nog steeds de nr. 1 nutrient tekort in de wereld [2].

Langdurig ijzertekort kan leiden tot bloedarmoede, een aandoening waarbij er onvoldoende rode bloedcellen zijn om zuurstof naar de weefsels te transporteren.

Het is belangrijk om een juiste diagnose en behandeling te krijgen als er vermoedens zijn van ijzertekort. Een arts kan bloedonderzoek uitvoeren om de ijzerstatus te beoordelen en indien nodig ijzersupplementen of voedingsaanpassingen aanbevelen.

Je loopt namelijk ook meer risico op dit tekort of bloedarmoede als je zwanger of ongesteld bent of een veganistisch en vegetarisch dieet volgt.

In het algemeen zou je, als je evenwichtig en gevarieerd eet, voldoende ijzer binnen moeten krijgen.

Maar als je de symptomen ervaart, of je hoort bij een van de risicopopulatie en je denkt dat je dieet niet voldoende is, laat dan je arts bevestigen of je een ijzertekort hebt en laat je je informeren over de beste ijzer supplementen.

De rol van ijzer zouten - hoe je de juiste keuze maakt

Absorptie zit in de kern van het aanvullen van ijzertekorten maar ook van de bijwerkingen in de darmen.

IJzersupplementen zijn niet gemaakt van “vrije” ijzer omdat ijzer een reactief element is. Ze zijn daarom gebonden aan zouten om ijzer minder reactief en stabieler te maken. De vorm van ijzerzout bepaalt hoeveel van het feitelijke elementaire ijzer wordt opgenomen in het lichaam, maar beïnvloedt ook de snelheid waarmee ijzer wordt opgenomen (biologische beschikbaarheid) en de snelheid van gastro-intestinale bijwerkingen.

IJzersulfaat, -fumaraat zijn anorganische zoutvormen die de ijzersuppletie hebben gedomineerd. Deze ijzerzouten, die als doeltreffend werden beschouwd, zijn echter berucht vanwege bijwerkingen zoals constipatie, krampen, misselijkheid en zwarte ontlasting.

IJzerbisglycinaat en -gluconaat zijn een van de modernste zouten die door hun verdraagbaarheid aan populariteit winnen. IJzerbisglycinaat is een zout waar ijzer is gebonden aan het aminozuur glycine en ijzergluconaat is ijzer gebonden aan gluconzuur maar waarbij ijzergluconaat meer zout bevat dan echt ijzer. Wetenschappelijke studies hebben aangewezen dat ijzerblisglycinaat een superieur vorm van ijzer is. Het verhoogt ijzer opname zonder dat het schadelijk is voor de darmen. Niet alleen dat, maar deze ijzervorm maakt het een stabieler ijzer, zodat het niet oxideert (en door oxidatie wordt het ijzer minder biologisch beschikbaar). Omdat het stabieler is, is bewezen dat dit ijzer minder bijwerkingen- die bekend staan bij ijzer suppletie- veroorzaakt.

---

References:

1.Cappellini, MD, Musallam, KM, Taher, AT (University of Milan, Milan, Italy; International Network of Hematology, London, UK; American University of Beirut Medical Centre, Beirut, Lebanon). Iron deficiency anemia revisited (Review). J Intern Med2020; 287: 153– 170 2. World Health Organization. (2016). Guideline: Iron supplementation

Wetenschappelijke studies:

Pineda O, Ashmead HD. Effectiveness of treatment of iron-deficiency anemia in infants and young children with ferrous bis-glycinate chelate. Nutrition. 2001;17(5):381-4. doi: 10.1016/s0899-9007(01)00538-8. PMID: 11377157.

Milman N, Byg KE, Bergholt T, Eriksen L. Iron status and iron balance during pregnancy. A critical reappraisal of iron supplementation. Acta Obstet Gynecol Scand. 1999;78(9):749-57. doi: 10.1034/j.1600-0412.1999.780905.x. PMID: 10535322.

Hafeman DM, Sunde RA, Hoekstra WG. Effect of dietary selenium on erythrocyte and liver glutathione peroxidase in the rat. J Nutr. 1974;104(5):580-7. doi: 10.1093/jn/104.5.580. PMID: 4202501

Schümann K, Solomons NW, Romero-Abal ME, et al. Efficacy and tolerability of different iron supplementation regimens in school-aged children in El Alto, Bolivia. Ann Nutr Metab. 2013;62(1):8-16. doi: 10.1159/000343331. Epub 2012 Nov 22. PMID: 23183384.

Stoffel NU, Cercamondi CI, Brittenham G, et al. Iron absorption from oral iron supplements given on consecutive versus alternate days and as single morning doses versus twice-daily split dosing in iron-depleted women: two open-label, randomised controlled trials. Lancet Haematol. 2017;4(11):e524-e533. doi: 10.1016/S2352-3026(17)30180-8. Epub 2017 Sep 22. PMID: 28942089.

Brune M, Rossander L, Hallberg L. Iron absorption and phenolic compounds: importance of different phenolic structures. Eur J Clin Nutr. 1989;43(8):547-57. PMID: 2679707.

Bovell-Benjamin AC, Viteri FE, Allen LH. Iron absorption from ferrous bisglycinate and ferric trisglycinate in whole maize is regulated by iron status. Am J Clin Nutr. 2000 Jun;71(6):1563-9. doi: 10.1093/ajcn/71.6.1563. PMID: 10837299.